Etymologia

Etymologia słowa Nobilis

Przymiotnik słowny nobilis pochodzi od słowa nosco, co znaczy - rozumiem i wiem. W skrócie, wskutek synkopy, przymiotnika nobilis ukrywa się tedy pierwotna forma noscibilis, czyli wiedzący, znający się na rzeczy, świadomy.
W łacinie pierwotnej, jak podają znakomite jej słowniki, zamiast późniejszego nosco, pisano gnosco i gnoscibilis zamiast startego i urobionego później noscibilis. Nobilis jest to wyraz wieloznaczny, obejmujący szeroką i wieloraką sferę przymiotów.
Wyraża tedy to samo, co cognus i notus, znany z dobrej, lub złej strony, jako to: "Nobilis rhetor"... Demetrius ex doctrina nobilis et clarus..." "Multi in philosophia praeclari et nobiles..." Nobilis oratio..." "Nobiles libelli..." ale również "Scortum nobile ac libertina".

W innym znowu sensie nobilis znaczy to samo, co insignis (odznaczający się), famosus (głośny), excellens (celujący), celeber (słynny), conspicuus (znaczny), więc nobilis nomine et armis, claro genere ortus, nobilis natu, - a wreszcie po prostu bonus (zacny), probus (rzetelny), honestus (godziwy), generosus (szlachetny), liberalis (godny męża wolnego), ingenuus (szczery otwarty).

Nobilitas - abstraktum przymiotnika nobilis, - zamiast prastarego notabilitas, - oznacza na ogół rzecz, albo pojęcie jakie wzniosłe. Wyrazu tego używano, - zwłaszcza w łacinie średniowiecznej, - jako tytułu wyróżniającego, dla oznaczenia prerogatyw, praw honorowych, dziedzictw zacnych i zaszczytnych, wreszcie - majątków ziemskich.
W znaczeniu obszerniejszym nobilitas jest wyrazem określającym miękkość i elegancję obyczajów, a więc to samo, co urbanitas, czyli wielkomiejskość, w przeciwieństwie do parafiańszczyzny, - sposób postępowania, właściwy człowiekowi "urodzonemu", szlachetnemu z pochodzenia, amplitudo (szerokość gestu), magnificentia (wspaniałomyślność), - a dalej, nobilitas - to dalekość rozgłosu, sława, dzięki której jakaś osoba, czy sprawa znana jest powszechności, - excellentia (wyróżnienie się, dostojeństwo wartości, szlachetność), fecunditas (obfitość zasobów, powaga i czystość rodu). "Nobilitas sola et atque unica virtus".

Jest to więc wysokość i moc ducha, ufność i pewność siebie, śmiałość nieustraszona, duma, rodząca się ze wspaniałości serca.

Czasu cesarzy rzymskich tytuł nobilis i nobilissimus przysługiwał jedynie braciom i siostrom cesarza, skoro podniesieni zostali do specyficznej godności nobilitatu. Tytuł ów brzmiał wówczas: nobilissimus princeps. Wreszcie Nobilitas czczona była wręcz, jako bóstwo i upostaciowana w osobie bożyszcza, trzymającego oszczep w prawicy.